Soldaten van het Naziregime waren nauwelijks op landgoed Te Werve aangekomen of er stond met grote witte letters al “Boycot Hitler” op de zijkant van de toegangsbrug gekalkt. Duidelijke taal! Het Landgoed heeft tijdens de bezetting van alles meegemaakt: een hakenkruisvlag op het landhuis, overal soldaten en officieren, toch ook onderduikers, er werd verzet gepleegd, V2’s opgeslagen, gewonde soldaten gerevalideerd, er werd gestolen, vernield, door Hitlerjugend gesport en door Engelse Spitfires geschoten. Pas na vijf jaar keerde de rust terug.
Het begon met onderschatting en verwarring: aan het begin van de oorlog liet de Bataafse Petroleum Maatschappij (voorganger van Shell) nog snel vertrouwelijke archieven goed ingepakt in het meer afzinken. De pakken zonken wel, maar kwamen korte tijd later bovendrijven en gingen linea recta naar Berlijn. In september 1940 werd de ernst in volle omvang duidelijk: officieren in het Landhuis, soldaten in het grote paviljoen en in de Oranjerie, een schildwacht bij de poort, opslagplaatsen voor wapens en brandstof in het bos, luchtafweergeschut tussen de struiken. Naast de oude Poortbrug werd met zware balken een extra brug gelegd om het transport van het wapentuig te kunnen verdragen. Desondanks mochten de Te Werveleden doorgaan met hun sport: voetbal, roeien, vissen, atletiek. Aan de bar na afloop schoof soms zelfs de bezetter aan…..
In juni 1941 vertrokken de soldaten weer, al bleef een aantal terugkomen om te sporten. De administrateur van Te Werve vond het allemaal niks. Zijn eigen opvatting bleek in de lente van 1942 toen hij vanwege verzetsactiviteiten werd opgepakt. Hamaker heeft zijn dappere houding met de dood moeten bekopen; op 3 mei is hij met 70 anderen gefusilleerd.
Een jaar later was de bezetter terug; om zijn oorlogsgewonden te verzorgen werd het terrein weer gevorderd. De leden van Te Werve konden onderhand – voor zover dat ging – gebruik blijven maken van de accommodatie. Maar dat ging toch wringen. Niet in het minst omdat Rogman, administrateur van Te Werve, zich volgens de nazi’s als “der liebe Herrgott selbst” gedroeg. Als tegenmaatregel werd het gazon voor het Landhuis aan beide zijden afgerasterd: alleen nog toegankelijk voor de bezetter. Met een bootje konden de leden van Te Werve over het meer van het ene deel voorbij het gazon naar het andere deel varen!
De angst om bij een razzia te worden opgepakt maakte in 1944 van het terrein een spookgebied, alleen nog bevolkt door de SS. Korte tijd later werd Te Werve opslagplaats van V2-raketten die vanuit het Rijswijkse Bos werden gelanceerd. Al snel plofte een V2 niet op Londen, maar op het vlakbij gelegen internaat van de Kruisvaarders van Sint-Jan. Dertien doden. Vier dagen later werd het lanceerterrein overhaast verlaten. Niet alleen de eigen V2, maar ook de Royal Air Force bleek een dreiging van jewelste. Gelukkig werd het Landhuis niet geraakt door de RAF-bommen en granaten. Wel de muur van de boomgaard en de kastanje bij de vijver voor het Landhuis. Het zijn tot op de dag van vandaag de stille getuigen van dit vijf jaar durende drama. Vrijheid, goud waard!
Bronnen
— Rondom de Duiventoren, Te Werve, De vereniging en het landgoed 1922-1997
— Tent, De oude poortbrug van het landgoed Te Werve, 2013
— Eijken en W. van der Ende, Het Meer van Te Werve. Uitgave SRHP, 2011
