Backershagen; landgoed van verwondering

Tussen de buitenplaatsen De Paauw en Rust en Vreugd in Wassenaar ligt Landgoed Backershagen. Backershagen kwam in 1730 via vererving in bezit kwam van Cornelis Backer (1693 – 1775) en Maria Clara van der Hagen (1703 – 1765), de naamgevers van het landgoed. Wat Cornelis en Maria destijds aantroffen was een boerderij met een fors aantal weilanden; een totaal ander beeld dan het huidige landgoed.

Het was Cornelis Backer, een Amsterdamse regent, die aan zijn Maria voorstelde om een heuvel op te werpen en hierop een theekoepel te bouwen met een nieuw gecreëerd perspectief en vergezicht alsof het een ‘Chinees berglandschap’ betreft. Het was de tijd dat zogenaamde ‘Chinoiserieën’ in Europa in de mode waren; denk hierbij aan bijvoorbeeld Chinese lakkasten, waaiers etc. Dat dit niet alleen de familie Backer inspireerde blijkt uit het feit dat Pieter Twent (1745 – 1816), bewoner van de Paauw, drie jaar later de voorloper van de huidige Seringenberg liet opwerpen; ook hij wilde vanuit een nieuw perspectief de omgeving kunnen beleven.

Het is dit idee van Cornelis Backer geweest dat er voor gezorgd heeft dat we tot op de dag van vandaag, ook voor Nederlandse begrippen, van een bijzonder stuk aangelegde natuur kunnen genieten. Naast het heuvelachtige landschap, dat kenmerkend is voor het gebied tussen ‘t Hertenhuisje en het Menkenlaantje bij Rust & Vreugd en met de hand gegraven is zorgen ook de mosheuvels, met daarin een schelpengrot als folie, dat we ons tot op de dag van vandaag verwonderen. Een groot houten vat gevuld met water kon worden gekanteld waardoor een waterstroom haar weg vond in smalle kanaaltjes aan de wand van de schelpengrot. Door de toortsen aan de muur te ontsteken, het parelmoer in de schelpen en het stromende water ontstond er een feeëriek licht en schimmenspel waarvoor de familie Backer en hun gasten zich regelmatig naar de schelpengrot lieten roeien in bootjes vanaf het landhuis.

Cornelis en Maria hadden nog een andere gezamenlijke interesse namelijk ‘het kweken van ananassen’. Hiervoor is destijds een speciale kas op het landgoed gebouwd om deze exotische plant als één van de voorlopers in Nederland zelf te kunnen kweken en zichzelf en gasten door laten verwonderen. We kunnen het ons nauwelijks meer voorstellen maar een ‘ananas’ was in de 18de eeuw een zeer exclusieve delicatesse, fungeerde als een pièce de résistance op menig al of niet koninklijk banket en werd zelfs verhuurd tijdens chique ontvangsten zodat gastheren indruk konden maken op hun gasten.

Circa 100 jaar later, in 1846 kwam Backershagen als één van de negen aanpalende landgoederen in Wassenaar in bezit van Prins Frederik en Prinses Louise van Pruisen die inmiddels De Paauw bewoonden. Ook deze eigenaren werden geïnspireerd door het bijzondere Backershagen park en introduceerden een beroemde Duitse landschapsarchitect Eduard Petzold en architect Hermann Wentzel welke een ambitieus plan maakten waarin onder andere alle Wassenaarse landgoederen van de Prins en Prinses met elkaar werden verbonden door een zogenaamde ‘umfassungsweg’ en alle stenen opstallen werden gebouwd of verbouwd in de zogenaamde ‘Zwitserse chalet stijl’ waardoor iedereen zich realiseerde op de terreinen van de Prins en Prinses te zijn. Hun dochter Prinses Marie verbleef toen overdag veelal in ‘t Hertenhuisje, een ‘speelhuisje’ waar ze onder toezicht van een gouvernante speelde met haar lokale vriendjes en vriendinnetjes. Haar ouders en vooral ook haar vader stonden bekend als kindervrienden. Zeer regelmatig werden er door de ouders van Prinses Marie in en om ‘t Hertenhuisje goochelaars, clowns, acrobaten, kunstenaars en musici uitgenodigd om hun dochter met haar vrienden en vriendinnen te vermaken.

In Mei 1857 betrokken Prins Frederik, Prinses Louise van Pruisen en hun dochter Prinses Marie voor twee jaren Huis Backershagen toen De Paauw werd verbouwd. In deze tijd werden tal van prominente gasten ontvangen waaronder de grootvorst Constantijn van Rusland, de tweede zoon van tsaar Nicolaas 1 van Rusland. De grootvorst reisde per trein naar Den Haag, waar de Prins van Oranje hem met een hofrijtuig met een vier paarden bespanning en gevolg van verschillende hofrijtuigen kwam ophalen. Constantijn, gekleed als admiraal van de Russische marine, maakte eerst zijn opwachting bij de koning op paleis Noordeinde, bezocht hierna de koningin – moeder en werd vervolgens naar Backershagen gereden.

Andere bezoekers van het tijdelijke ‘paleis’ Backershagen waren de kroonprins en kroonprinses van Würtemberg, die samen met de koningin van Nederland kwamen dineren, prins Nicolaas van Nassau (oom van koningin – regentes Emma), de kroonprins van Denemarken en zijn echtgenote Louisa van Zweden (kleindochter van Prins Frederik), de bevelhebber van het Russische leger prins Mikhail Gotschakoff en echtgenote en de Franse hertog Henri d’ Artois, bewoner van het Loire kasteel Chambord.

Landgoederen in hun algemeenheid waren in het verleden vaak de plekken van samenkomst van wetenschappers, musici, kunstenaars, schrijvers en vanzelfsprekend ook de bewoners waarin ‘verwondering’ een vorm van onderlinge zingeving was. Op Backershagen logeerden ten tijde van de familie Backer, soms jarenlang, ondermeer bevriende kunstenaars als Willem van Mieris (1662 – 1747) wie er ook is overleden.

Heden ten dage is het eigendom van landgoederen veelal geïnstitutionaliseerd, wordt het beheer meer of minder goed uitgevoerd maar is het aspect van deze ‘verwonderingen’ een stille dood gestorven. Het zijn dit soort historische aspecten van verwondering waarmee ‘t Hertenhuisje en Landgoed Backershagen, met een ruime traditie op dit onderwerp, in een hedendaagse vorm door ondermeer ‘t Hertenhuisje Viervoeters buffet project worden herladen met passende met kunst – en cultuur verwonderingen.

Bijgaand treft u een link naar ‘t Hertenhuisje ISSUU platform met verschillende publicaties waarin onder meer ‘t Hertenhuisje de tijdelijke dependance was van het Amsterdam Museum; veel lees en kijkplezier gewenst! https://issuu.com/hertenhuisje