Vier eeuwen tuinarchitectuur

Hoewel  het ondoenlijk is om binnen vaste jaartallen een indeling te maken van de diverse tuinstijlen, is het wel mogelijk globaal een zekere lijn aan te geven. Reeds in de middeleeuwen kende men tuinen binnen de veilige ommuring van burchten en kloosters: dit waren veelal moes- of kruidentuinen. Toen na de middeleeuwen de burchten hun verdedigende functie verloren, kon de tuin buiten de burcht worden aangelegd en tot een werkelijk lusthof worden gemaakt. Ook in en rondom de steden ontwikkelden zich de tuinen der gegoede burgers. Doordat de betekenis van het kasteel als burcht sterk verminderde, ontwikkelde zich een gestadig uitbreidende tuinaanleg. De tuinen werden zo een belangrijk onderdeel van de directe omgeving van de kastelen. In navolging van Italië ontwikkelde zich vooral in Frankrijk een tuinstijl met strakke lijnen, waarbij een assenstelsel met bijbehorende diagonalen met het huis als centrum een overheersende rol speelde. Door deze assen had men uitzicht over het vrije veld, waardoor ruimte en oneindigheid gesuggereerd werden. De beslotenheid van de tuin zelf werd geaccentueerd door omringende geschoren hagen, strakke boomstelsels en strak gevormde waterpartijen. In die dagen had men nog niet de beschikking over de rijkdom aan bloemen en planten zoals wij die nu kennen. Men gebruikte dan ook dikwijls gekleurde steensoorten om de vakken mee te ‘kleuren’. De eerste lusthoven volgens dit stijltype noemt men Franse geometrische Tuinen. De formele Franse tuin  van het Warmelo werd reeds op de geografische kaarten van Hottinger (1773) ingetekend. Na het midden van de 18e eeuw ontstond een geheel nieuwe opvatting over hoe tuinen aangelegdmoesten worden. De beslotenheid werd doorbroken en de nadruk werd gelegd op de oorspronkelijke landschappelijke schoonheid, hetgeen geaccentueerd werd door aanleg van kunstmatige heuvels en vijvers, gecombineerd met rustieke paden en typisch op het Engelse landschap geïnspireerde bruggetjes. Deze stijl heeft zich een eeuw gehandhaafd.

Gedurende de regeringsperiode van Koningin Victoria van Engeland nam de verscheidenheid aan exotische planten en de kennis ervan toe; vooral dankzij het feit dat men destijds op grote schaal de wereld ging verkennen. Dit stimuleerde de behoefte om van de schoonheid van bijzondere bomen en planten te genieten en ermee te pronken. Men deed dit door die nieuwe gewassen naar hun eigen groeiwijze in tuinen en parken te rangschikken. Het pinetum (verzameling van naaldbomen) van het Warmelo is hier, zij het eigentijds, een voorbeeld van.

In het begin van de 20e eeuw, toen vele oude, in verval geraakte formele tuinen werden gerestaureerd, ontstond daarnaast ook de behoefte aan een meer begrensde tuin. Men is teruggekeerd tot de symmetrie en de strakke vormen, zij het op kleinere schaal, zonder de vergezichten van de Franse tuin.

Op het Warmelo werd een dergelijke tuin, de ‘put-tuin’, in de twintiger jaren aangelegd door de toenmalige bewoonster, baronesse F.S.A. Creutz, die ook de Franse en de Engelse tuin heeft gerestaureerd.  Zij deed dit met behulp van de beroemde tuinarchitect Hugo Poortman, die onder andere ook de kasteeltuin van het nabijgelegen Weldam heeft aangelegd.

Het eerder genoemde pinetum werd ten tijde van de bewoning van het kasteel door prinses Armgard von Lippe Biesterfeld op haar verzoek gerestaureerd. De restauratie werd uitgevoert door de heer Derksen, tuinbaas op het Warmelo van 1953 tot 1990.

In 1992 is een begin gemaakt met een grootscheepse en ingrijpende renovatie van de historische tuinen en het bijbehorende grachtenstelsel.

Door de weelderige groei van met name de Rhodondenderons groeide het park dicht. In het franse gedeelte zijn overwoekerde lanen weer in ere hersteld. Er zijn vele exotische loof- en naaldbomen geplant. Er hebben reconstructies van gazon’s plaats gevonden en er is een moerastuin aan het historische park toegevoegd.

Alle grachten zijn in 2009 uitgebaggerd en voorzien van nieuwe beschoeiingen. Dit hele proces van renovatie is in 2010 afgerond.

De natuur leeft, groeit en sterft af. Zo zijn we op het Warmelo het gehele jaar door druk om dit historische erfgoed te bewaren voor de toekomst. Dit betekent dat wij waar nodig, zullen moeten blijven vernieuwen en restaureren.