Het veertiende-eeuwse versterkte stenen huis werd in 1630 door Prins Frederik Hendrik, zoon van Willem van Oranje gekocht als jachtslot. Het tot kasteel in renaissancestijl verbouwde woonhuis overleefde de inval van de Fransen rond 1672 maar werd verwoest in 1945.
Graaf Godard van Aldenburg Bentinck (Kasteel Amerongen), erfde Zuylestein in 1897. In het begin van de twintigste eeuw woonden daar zijn zus Gravin Victoria, broer Graaf Charles en dochter Gravin Marie met haar gouvernante. Na het huwelijk van Gravin Marie met Baron van Heeckeren (Twickel) en het overlijden van Graaf Charles werd het kasteel in 1936 verhuurd aan de heer van Alphen die eigenaar was van een reclamebureau en een uitgebreide kunstverzameling bezat. Hij was de bewoner tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Verzetsgroep Kees
De verzetsgroep ‘Kees’ hield de omgeving van Leersum en Amerongen nauwgezet in de gaten, het front lag in het voorjaar van 1945 achter de Utrechtse Heuvelrug. Het was bekend dat de top van de Duitse Legerleiding graag op kastelen verbleef, maar omdat ze dan ook een goede schietschijf vormde, bleven ze nooit lang op één plek. Op 19 maart 1945 was er al een telegram verstuurd naar Londen dat er zo’n 200 SS-ers op Zuylestein gelegerd waren, hoofdzakelijk Nederlanders en wat Duitsers, met kader en officieren. Op 23 maart werd het volgende bericht van groep ‘Kees’ versleuteld en doorgeseind naar ‘de Spijker’ die voor de Binnenlandse Inlichtingendienst in Nederland geplaatst was.
‘A. In castle Zuylestein E/42518059 near Amerongen is located A/S S general with large staff
B. At Amerongen/Leersum E/4281 and surroundings SS troops are located – strength about one regiment’
De ‘Spijker’ met een zender bemand door baron d’Aulnis de Bourouil, verzond het naar Londen. Beide berichten zijn bewaard gebleven in het archief van het Ministerie van Oorlog in Londen. Het bleek te gaan om Obersturmführer Kohlroser, een belangrijke Ortskommandant. Hij stond aan het hoofd van de 34e SS Grenadier Division ‘Landstorm Nederland’ met regimenten in de Utrechtse Heuvelrug en de Betuwe. Zuylestein lag zo goed verscholen, Seys Inquart, Mussert en Rost van Tonningen zouden er de 24e op de 25e maart nog gelogeerd hebben.
Bombardement
Op 25 en 26 maart vlogen 12 jachtvliegtuigen *) over en bombardeerden Kasteel Zuylestein. Op de 25e maart werd eerst de omgeving bestookt en op de 26e maart met brandbommen het kasteel. Maar waar ze voor kwamen, het uitschakelen van een groot deel van de SS-divisie-staf, mislukte. De vogel was al gevlogen, alleen het kaartenbureau van de staf werd vernietigd.
Wat overbleef was een enorme ruïne waar eens het kasteel stond en beschadigingen aan diverse gebouwen in de omgeving. Herstel bleek een te dure opgave. Er werden nog schetsen gemaakt met het oog op een mogelijk herstel maar alleen het poortgebouw werd hersteld. De ruïne werd in 1953 opgeruimd, het materiaal gebruikte men voor andere restauraties. De kostbare loden vazen die bij de entree stonden werden gered, evenals een karaïtide van het ingangsportaal. De kunstverzameling van de laatste huurder van het kasteel is waarschijnlijk geheel verloren gegaan.
De kleindochter van Graaf Godard Louise de Brauwere van Aldenburg-Bentick besloot in 1982 om een nieuw hoofdgebouw op Zuylestein neer te zetten, in de vroegere parterre de broderie-tuin. Als herinnering aan zijn verblijf als huurder op Zuylestein bouwde jhr. Speelman in 1901 een uitvergrote kopie: Kasteel de Wittenburg in Wassenaar (1901). Dankzij verzetsstrijdster Loek Kaspers en ooggetuigen bleven de oorlogsverhalen bewaard.
Bekijk een interview met Pierre Louis baron d’Aulnis de Bourouill, verzetsheld en ridder in de Militaire Willems-Orde.
Note
Landgoed Zuylestein is uitgestrekt over 120 hectare. Ruim 52 hectare daarvan bestaat uit weilanden en bouwland, 12 hectare uit natuurgebieden, 8 hectare aan akkers en 45 hectare aan bossen. Buitenvarkens onderhouden de bossen op landgoed Zuylestein. Als levende bosmaaiers bestrijden ze bramenstruiken en exoten en met hun gescharrel stimuleren ze de biodiversiteit. Hun dagelijkse kostje bestaat uit eikels, beukennootjes, bramenstruiken, wortels en doorgeschoten groente en fruit uit onze moestuin.
*) Volgens G.J. van Lienden 27-05-2020 geen 12 maar 8 Hawker Typhoons 1B van RAF 198 Squadron op 26 maart (Operations Record Books van de Royal Air Force (National Archives, UK)
