Ook Noord-Brabant was in het Rampjaar 1672 slachtoffer van de Franse inval. In de provincie werd een hevige strijd gevoerd waar ook verschillende kastelen bij betrokken raakten. Noord-Brabant was naast de locatie van een heftige strijd ook de locatie van de Zuiderwaterlinie, één van de belangrijkste verdedigingslinies van Holland.
Staats-Brabant
In het Rampjaar had Noord-Brabant een unieke positie in Nederland. De provincie werd net als Noord-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen gezien als “Generaliteitslanden”. Noord-Brabant, of zoals het toen werd genoemd Staats-Brabant, was in de 80-jarige oorlog terug veroverd op de Spanjaarden. Sindsdien was het wel onderdeel van de republiek maar had het geen inspraak in de Staten-Generaal. Dit zorgde ervoor dat deze provincie vaak als het strijdtoneel van oorlogen of als een soort van bufferstaat voor de rest van de republiek werd gebruikt.
Het is daarom niet heel raar dat als het Franse leger van Lodewijk XIV Noord-Brabant binnenvalt er een heftige strijd volgt. Dit is niet alleen omdat de Zuiderwaterlinie in Noord-Brabant ligt of omdat Lodewijk door wilde naar Holland maar ook omdat Lodewijk heel graag Noord-Brabant wilde hebben.
In 1670 in het geheime verdrag van Dover samen met Engeland gaf Lodewijk al aan dat hij Brabant zou krijgen als ze Nederland gingen aanvallen. Ook in het rampjaar wordt in het traktaat van Heeswijk duidelijk dat Lodewijk heel graag Brabant wil hebben. Dit vredestraktaat werd echter nooit door de Republiek ondertekend en was daarom niet rechtsgeldig.
Zuiderfrontier
De zuiderfrontier of zuiderwaterlinie werd in het rampjaar goed belegerd en opgezet om de republiek te kunnen beschermen. Dit hield in dat de forten en vestingsteden die al in Brabant waren zoals Bergen op Zoom, Klundert, Heusden en Grave werden gevuld met soldaten. Dit was namelijk in de jaren voor het rampjaar sterk verwaarloosd. Hierdoor moest de republiek zelfs Spaanse huursoldaten inhuren voor de bescherming van Holland.
Daarnaast werden de landen tussen de vestingsteden van de Zuiderwaterlinie onder water gezet, geïnundeerd, zodat de vijand ook hier niet door kon komen. Van 1672 tot 1678 stond daarom een groot gedeelte van Brabant onder water. Ondanks deze strategie waren echter niet alle vestingen veilig. De stad Grave werd bijvoorbeeld in 1672 binnengevallen en overgenomen door de Fransen. De stad wordt wel twee jaar lang bezet.
Kastelen in Noord-Brabant
Net als in sommige van de andere provincies zijn er ook in Brabant een aantal kastelen die als verblijfsplaats zijn gebruikt door Lodewijk XIV. De Zonnekoning had natuurlijk soms een luxueuzer onderkomen nodig en dus waren kastelen hiervoor de perfecte uitkomst. In Noord-Brabant heeft hij op kasteel Stapelen en kasteel Heeswijk verbleven. Kasteel Heeswijk heeft hij toen zelfs ingericht als hoofdkwartier waar hij een belangrijk vredestraktaat met Holland wilde ondertekenen. Dit traktaat is hier uiteindelijk niet ondertekend en dus ging de oorlog door. Op kasteel Stapelen verbleef hij slechts 10 dagen.
Verder zijn er in Noord-Brabant ook een aantal kastelen waarvan niet helemaal duidelijk is of ze door de Fransen zijn verwoest in het Rampjaar. Dit zijn kasteel Ter Aa in Berlicum en Kasteel Dongen. Van kasteel Dongen is wel duidelijk dat er waarschijnlijk in 1672 een brand is geweest in dit kasteel, maar het is niet duidelijk of dit door de Fransen is gedaan. Van kasteel Ter Aa is zelfs niet duidelijk of de schade in het Rampjaar is aangericht. We weten alleen dat het kasteel in 1680 niet meer bestond. Dit betekent dat het heel goed mogelijk is dat het kasteel is gesloopt door de Fransen tijdens de belegering van Den Bosch. Het kan echter ook om een heel andere reden zijn gesloopt, bijvoorbeeld voor de aanleg van een park.
Het kasteel in Dussen is in het rampjaar zeker slachtoffer geweest van een plundertocht van de Fransen. Het is echter niet duidelijk of het kasteel toen ook fysiek schade heeft opgelopen. Als het schade heeft opgelopen was het niet zoveel dat het geheel herbouwd moest worden.
Twee Brabantse kastelen die wel veel schade hebben opgelopen of zelfs geheel zijn verwoest zijn kasteel Cranendonck in Soerendonk en kasteel Bokhoven in ‘s-Hertogenbosch. Vanuit kasteel Cranendonck werden velen plundertochten door de Meierij gestart. Toen de Fransen vertrokken verwoestten ze het gehele kasteel. Over kasteel Bokhoven weten we ook, uit een beschrijving van graaf Maurin Nahuys naar gegevens uit 1810, dat het door oorlogsgeweld en watersnood enorm bouwvallig was geworden. Graaf Maurin Nahuys benoemt daarna dat het daarom toen is gesloopt om iets nieuws te bouwen.
Het rampjaar heeft niet alleen invloed gehad op deze 7 kastelen in Noord-Brabant maar ook op kastelen in andere provincies. Lees hier meer over de kastelen in Overijssel, Groningen en Limburg.
