1672 staat bekend in de Nederlandse geschiedenis als “het rampjaar” en dit was niet voor niets. Overal in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was chaos, oorlog en veel vernietiging. De aanvallen kwamen van Engeland over zee en Duitsland en Frankrijk over land. Toch bleef de oorlog niet alleen beperkt tot de grensregio’s. De schade van dit rampjaar is bijvoorbeeld in de hele provincie Overijssel terug te zien ondanks dat de steden van Overijssel zich al vrij snel overgaven aan de verschillende binnenvallende machten. Ook verschillende kastelen in deze provincie kwamen niet zonder kleerscheuren uit dit jaar.
De IJssellinie
Oorlogen waren in de 17e eeuw erg veel voorkomend en toch wordt 1672 in het bijzonder gezien als “het rampjaar”. Dit komt doordat de Republiek in dit jaar, terwijl het heel erg slecht voorbereid was op een oorlog op het land, door drie verschillende legers werd aangevallen. Hierdoor besloot de Republiek om in Overijssel een veldslag te vermijden en werd de IJssellinie ontruimd. Deze linie was in eerste instantie bedoeld om Holland te beschermen tegen aanvallen van buitenaf maar er was veel twijfel over de effectiviteit hiervan. Het zou een te lange linie zijn en het werd veel te slecht bemand. Uiteindelijk werd deze linie opgegeven en vervangen door de Hollandse Waterlinie. Alle verdediging van de Republiek werd gedaan vanuit deze Hollandse waterlinie.
Snelle capitulatie
Dit betekent dat de Overijsselse steden en de kleine garnizoenen die zij hadden het alleen moesten opnemen tegen de hele sterke Franse, Keulse en Munsterse troepen. Het is daarom niet heel raar dat zij niet lang stand hielden en de provincie al vrij snel capituleerde. Op 5 juli 1672 werd “de akte van onderwerping” getekend door verschillende Overijsselse jonkers waarmee ze zich losmaakten van de Republiek en onderdeel werden van het Heilige Roomse Rijk. Dit betekent natuurlijk niet dat dit zonder slag of stoot is gegaan, zo is tijdens deze korte strijd de stad Deventer gebombardeerd.
Het rampjaar en Overijsselse kastelen
Naast schade aan verschillende steden moet deze oorlog en overname door de verschillende troepen ook invloed hebben gehad op de kastelen in de provincie. We weten dat het rampjaar invloed heeft gehad op minstens twee kastelen, huis Den Berg en kasteel Almelo. Dit betekent natuurlijk niet dat het géén invloed heeft gehad op de andere kastelen. Veel kasteel eigenaren zullen gewoon geld hebben betaald aan de bezettende troepen van Munster om ervoor te zorgen dat hun kasteel gespaard bleef. Bronnen die dit kunnen bevestigen of weerleggen zijn echter vaak moeilijk te vinden. Wat we weten van de twee boven genoemde kastelen is helaas ook niet erg veel.
Kasteel Almelo
Kasteel Almelo is waarschijnlijk een aantal keer bezet en/of geplunderd door Munsterse en Keulse troepen tussen 1665 en 1672. Dit weten we door de schadevergoedingen die ze aanvroegen bij de Staten van Overijssel. Hoe vaak dit gebeurde en wat de precieze schade was weten we niet. We weten wel dat het kasteel in het bezit bleef van de familie die het in 1628 had verkregen, de familie Van Rechteren. Deze familie bezit het kasteel overigens nu nog steeds.
Huis Den Berg
Over huis Den Berg weten we nog minder. We weten dat het heeft leeggestaan tussen 1672 en 1675 maar niet waarom. Misschien wilden ze de oorlog ontvluchten of was het beschadigd door het oorlogsgeweld of plunderingen. Het kan echter ook een andere reden hebben gehad. Het kasteel was vóór de oorlogsjaren namelijk waarschijnlijk al in een erg slechte staat. Het was vaak veranderd van eigenaar en de laatste eigenaren zaten in een lastige financiële situatie. Het kan ook een combinatie zijn geweest van deze redenen of iets totaal anders, zolang er geen archiefstukken worden gevonden met meer context zal dit echter onduidelijk blijven.
Wat gebeurde er in de andere provincies?
Dit verhaal gaat echter maar over één provincie binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De andere provincies en kastelen van de Republiek hebben allemaal hun eigen verhalen en rampen in dit jaar. In de aanloop naar Dag van het Kasteel op tweede pinksterdag ligt de komende maanden de focus telkens op een andere provincie om daar de invloed van het rampjaar op kastelen te belichten.
.JPG){kind=link}
