Tijdens de Tweede Wereldoorlog schalden er vele kinderstemmetjes in en rondom Kasteel Hoensbroek. Het waren de stemmen van 120 Rijksvoogdijkinderen waaronder die van Anneke Pater. Zij moest in december 1942 samen met de andere kinderen, 25 zusters en een knecht in allerijl noodgedwongen verhuizen vanuit Velsen in Noord-Holland naar Kasteel Hoensbroek in Zuid-Limburg.
De Duitsers bouwden langs de kust een Atlantikwal die bestond uit bunkers, kanonnen en mijnenvelden. Daarvoor moesten alle gebouwen wijken. Ook het kindertehuis Meerzicht in de duinen bij Velsen dat werd geleid door de Congregatie Zusters van het Arme Kind Jezus. Het resulteerde in een grootscheepse verhuizing met de trein naar Hoensbroek.
Kasteel als kindertehuis
De kinderen en zusters kwamen op 23 december 1942 aan in een ijskoud kasteel. Beslist niet sprookjesachtig: het was net volledig gerestaureerd maar zeker niet geschikt als kindertehuis. De bijkeuken was als noodbadhuis ingericht, de danszaal van de grafelijke familie werd de eetzaal en woonkamer van de zusters en het Groot Salet werd ingericht als grote eetzaal. De kinderen sliepen onder streng toezicht in slaapzalen op de eerste verdieping van de zeventiende-eeuwse vleugel. Sanitair was er nauwelijks. Op twee kleine fornuizen werden elke dag in zeven partijen aardappelen gekookt. De wasmachine werd pas na twee maanden aangesloten.
Anneke de Pater
De zusters gaven de oudste meisjes naai- en breilessen. Ook aan Anneke de Pater, één van de Rijksvoogdijkinderen. Samen met haar zusje en broertje woonde ze vanaf haar tiende in Hoensbroek. Anneke leerde patroontekenen en uitvoeren in stof. Het fraaiste exemplaar is wellicht het patroon van een onderjurkje dat zij maakte tijdens de bevrijding: met Nederlandse en Amerikaanse vlaggetjes aan de bovenrand.
Bevriend met de Amerikanen
Na een aantal angstige dagen in de kelders en bedreigingen van Duitsers werd Hoensbroek op 18 september 1944 door het Amerikaanse leger bevrijd. Op 14 oktober wilden twee hoge Engelse militairen de kinderen en zusters uit het kasteel verwijderen om de eigen manschappen onderdak te geven. Een Amerikaanse kolonel en een aantal andere officieren wisten dit te verhinderen. Sindsdien waren de Amerikanen vrienden van de kasteelbewoners. Ze werden er rondgeleid en er werden gezellige avonden georganiseerd. Als dank brachten de Amerikanen regelmatig voedsel mee.
Gevangenen
Na de bevrijding werden de bijgebouwen gevorderd voor de huisvesting van gevangenen waaronder NSB’ers en later SS’ers. Eind 1945 waren er ruim 800 gevangen. Op de binnenplaats werden palen met gaas en prikkeldraad aangebracht en langs de grachten lagen rollen prikkeldraad om overzwemmen te voorkomen. Op het plein werd een wachthuis geplaatst voor bewapend militair toezicht. Geen ideale combinatie: een kindertehuis in het Slotgebouw, gevangenen in de boerderijen en daartussen rollen prikkeldraad.
Jeugdherinneringen
In mei 1946 verlieten de kinderen het kasteel. Ze werden op verschillende plaatsen in Nederland ondergebracht. Anneke en haar zus gingen naar Maastricht. In augustus 1948 behaalde ze daar het diploma Huishoudkunde. In juni 2012 bezocht Anneke, dan reeds lange tijd woonachtig in Australië, samen met haar dochter het kasteel. In 2014 schonk haar dochter namens Anneke enkele patroon- en naaischriftjes aan Kasteel Hoensbroek. Ze worden in het depot van Rijckheyt bewaard.
Op de website van het Veteraneninstituut kunt u meer lezen over dit verhaal.
