Rosendael heeft in zijn ruim 700-jarig bestaan vele oorlogen doorstaan. In september 1944 heeft na Dolle Dinsdag, op 17-25 september, de Slag om Arnhem plaatsgevonden. Deze is ook in Velp en Rozendaal aan den lijve ervaren. In maart en april 1945 moesten inwoners in onze omgeving schuilen in kelders of elders een goed heenkomen zoeken.
Op enkele plaatsen in het kasteel komt de oorlog nog nabij: zo is er een plaquette die herinnert aan de evacués en kasteelbewoners die angstige nachten doorbrachten in de kasteeltoren. Boven op zolder zijn de verbrande balken te zien die het gevolg zijn van een ingeslagen brandbom in 1943. En dan is er ook nog de bibliotheek, daar wordt de herinnering aan de oorlog misschien wel het meest tastbaar als u weet dat er in de boeken nog de sporen van granaatscherven te vinden zijn.
Op 19 november 1943 vliegen hele formaties geallieerde vliegtuigen over Rozendaal. Een van de Amerikaanse vliegtuigen wordt getroffen door Duits afweergeschut en probeert de bommen af te werpen. Deze komen terecht in de bossen, maar 1 brandbom komt terecht op kasteel Rosendael en veroorzaakt brand. Deze brand treft de zolder van het hoofdgebouw en vooral deze zijvleugel: de woonvertrekken tussen hoofdgebouw en het koetshuis. Velen schieten te hulp om te helpen, behalve de brandweer van Velp en Arnhem ook inwoners van Velp en Rozendaal en zelfs Duitse militairen. Het lukt de loeiende vlammenzee te bedwingen. Op zolder kunnen we de verbrande balken die aan deze brand herinneren zien. In de zijvleugel is elk spoor van de oorlog uitgewist. Maar er zijn wel foto’s die de herinnering aan deze gebeurtenis levend houden.
Bibliotheek: oorlogsschade en het herstel
De bibliotheek, met het boekenbezit van generaties kasteelbewoners, maakt de oorlog ook tastbaar. De boeken vertellen aan de ene kant het verhaal van generaties bewoners, hun liefhebberijen en hun interesses. Aan de andere kant is de oorlog hier nog voelbaar. De meest bijzondere banden uit de bibliotheek werden na de oorlog verkocht om geld bijeen te brengen voor het herstel van de oorlogsschade. In 1949 en 1950 werden deze banden verkocht bij Veilinghuis Van Huffel in Utrecht. Hoe groot de opbrengst precies was weten we niet. Wat we wel weten is dat baron Van Pallandt daarna de deur van de bibliotheek heeft dichtgedaan en hier zelden of nooit meer kwam. Het regende hier naar binnen door een lekkend dak en de boeken met oorlogsschade zoals ingeslagen granaatscherven bleven achter. Als de boeken al niet in de oorlog schade hadden opgelopen, dan kregen ze daarna te maken met vocht en schimmelschade. Van restauratie van het boekenbezit is het nooit gekomen. Niet in de tijd van de Van Pallandts en ook nog niet in de tijd van Geldersch Landschap & Kasteelen. Maar hierin is verandering gekomen. Dankzij subsidies zijn alle boeken nagekeken, schoongemaakt en is een selectie gemaakt van boeken die gerestaureerd moeten worden. Deze zijn inmiddels hersteld.
De plaquette bij de diensttrap in het kasteel maakt melding van de 49 personen, bewoners en evacués, die hier in april 1945, tijdens de laatste oorlogsdagen hebben gescholen.
