Een delegatie van de Nederlandse Kastelenstichting (NKS) nam deel aan hét jaarlijkse nationale archeologie congres van Nederland: de Reuvensdagen. Genoemd naar de Nederlandse heer Reuvens, allereerste hoogleraar archeologie ter wereld. Het programma bevatte een uitgebreide sessie over kastelen. Welk archeologisch onderzoek past bij kastelen en buitenplaatsen?
Ambassadeurs van het verleden
Het verleden goed vertellen en uitleggen. Dat is de taak van zowel archeologen als de NKS. We bekijken het verleden vanuit verschillende invalshoeken. Al deze verschillende verhalen samen maken kastelen en buitenplaatsen tot erfgoed.
Destructief onderzoek of liever niet?
Kastelen en buitenplaatsen zijn vaak beschermd. Dit beperkt de mogelijkheden om wetenschappelijk onderzoek te doen. Destructief onderzoek, zoals archeologische opgravingen, mag vaak niet. Het monument en de grond waarop het staat kun je niet zo maar onherroepelijk veranderen. Maar gelukkig is er ook non-destructief onderzoek!
Non-destructief onderzoek: presentaties
Non-destructief onderzoek maakt gebruik van andere informatiebronnen. Met prenten, schilderijen en foto’s onderzoeken we hoe een kasteel of buitenplaats er vroeger uitzag. Luchtfoto’s in het bijzonder zijn erg nuttig. Daarbij is het belangrijk ook te kijken naar de omringende structuren. Het kasteel was vaak groter dan alleen het hoofdgebouw! Met deze informatie kunnen we reconstructies maken van gebouw en omgeving.
Realiteit vs. creativiteit
Toch moeten we bij alle bronnen kritisch blijven. De kunstenaar geeft prenten en schilderijen vaak een creatieve draai. Foto’s zijn mogelijk bewerkt. Of gemaakt vanuit een hoek waardoor het kasteel groter lijkt. Reconstructies willen we zo natuurgetrouw mogelijk. Maar we weten ook niet alles. Interpretatie speelt altijd een rol. En hoe verder je gaat in de presentatie, hoe meer je doet alsof je het zeker weet.
Helaas blijken presentaties vaak geen correcte weerspiegeling van de realiteit. Destructief onderzoek kan alsnog nodig zijn voor informatie. Maar laten we eerst archieven doorspitten voordat we grond omspitten!
