In 2025 heeft Stichting Dag van het Kasteel het full-service onderzoeks- en adviesbureau Labyrinth Onderzoek & Advies gevraagd een nulmeting uit te voeren naar diversiteit en inclusie onder de bezoekers van Dag van het Kasteel. Het doel was inzicht te krijgen in wie ons evenement bezoekt, waarom zij komen en wie we mogelijk nog niet bereiken. De resultaten vormen de basis voor een meerjarig stappenplan om ons publiek diverser te maken en het evenement voor iedereen toegankelijker te maken.
Tijdens het pinksterweekend voerden de onderzoekers van Labyrinth bezoeken uit aan drie locaties: Landgoed Vijversburg in Leeuwarden, het Markiezenhof in Bergen op Zoom en Kasteel Keukenhof in Lisse. Bezoekers werden geïnterviewd over hun ervaring, achtergrond en beleving van inclusie. Ook werden gesprekken gevoerd met mensen uit nabijgelegen dorps- en stadscentra die het evenement niet bezochten, om beter te begrijpen waarom zij wegbleven.
Team Labyrinth Onderzoek & Advies. Bron: Labyrinth Onderzoek & Advies
Cultureel erfgoed en wie het bezoekt
Uit onderzoek zoals de Cultuurmonitor (Verwey, 2025) blijkt dat het merendeel van de Nederlanders wel eens cultureel erfgoed bezoekt, maar dat het publiek ongelijk verdeeld is. Factoren als leeftijd, opleidingsniveau en inkomen spelen een rol (Swartjes & De Hoog, 2025). Jongeren en praktisch opgeleiden bezoeken minder vaak erfgoedlocaties dan hogeropgeleiden en gezinnen met meer financiële ruimte.
Er is nog weinig bekend over de mate van diversiteit binnen de erfgoedsector zelf. Zo blijkt uit het publieksonderzoek van UNESCO Werelderfgoed (Vos & Hazeleger, 2022) dat een groot deel van de jeugd weinig interesse heeft in erfgoedbezoek, terwijl de Erfgoedmonitor (Wennekers & Van der Torre, 2020) juist laat zien dat jongeren steeds actiever met erfgoed bezig zijn.
Binnen de sector groeit de aandacht voor inclusie. Nederland ondertekende in 2024 het Verdrag van Faro, waarin staat dat erfgoed pas betekenis krijgt door de mensen die het beleven (Ministerie van OCW, 2021; Verwey, 2025). Ook de Code Diversiteit & Inclusie (z.j.) stimuleert erfgoedinstellingen om toegankelijk en representatief te zijn voor iedereen.
Wie bezoekt Dag van het Kasteel?
Onze nulmeting laat zien dat ons publiek vooral bestaat uit gezinnen en stellen van middelbare leeftijd, vaak met een theoretische opleiding. Jongeren en praktisch opgeleiden zijn duidelijk minder aanwezig. Bezoekers komen vooral voor gezelligheid, erfgoedbeleving en familietijd. Onze kastelen worden gezien als plekken om samen te genieten van geschiedenis, natuur en activiteiten.
De programmering sluit voornamelijk aan bij volwassenen en gezinnen met jonge kinderen. Jongere generaties voelen zich minder aangesproken of kiezen in het pinksterweekend voor andere vrijetijdsbestedingen.
Opvallend is dat de meerderheid van onze bezoekers een Nederlandse achtergrond heeft. Slechts een klein deel heeft een internationale of migratieachtergrond, en binnen die groep zijn vooral expats en toeristen vertegenwoordigd. Bezoekers met herkomsten die in Nederland veel voorkomen – zoals Turks, Marokkaans, Surinaams of Caribisch – zijn nauwelijks aanwezig.
Team Labyrinth Onderzoek & Advies bij Kasteel Keukenhof. Bron: Labyrinth Onderzoek & Advies
Toegankelijkheid en beleving
Een deel van onze bezoekers heeft een fysieke of mentale beperking. Zij waarderen dat sommige locaties hier al rekening mee houden, maar geven ook concrete tips: meer rolstoeltoegankelijke routes, extra bankjes, duidelijke markering van opstapjes en de mogelijkheid om hulpmiddelen te lenen.
Over de inclusieve beleving zijn bezoekers over het algemeen positief: zij voelen zich welkom en op hun gemak. Toch ziet ongeveer een kwart nog ruimte voor verbetering in toegankelijkheid en diversiteit van het publiek. Vooral jongeren en mensen met een migratieachtergrond worden gemist.
Veel bezoekers denken bij diversiteit vooral aan leeftijd en gender. Culturele achtergrond en sociaaleconomische positie blijven vaak buiten beeld. Dit beïnvloedt hoe het evenement wordt ervaren: bezoekers uit de dominante groepen ervaren het evenement als inclusiever dan groepen die vaker met uitsluiting te maken hebben (Operario & Fiske, 2001; Ruggiero, Taylor & Lydon, 1997; Taylor, Wright & Porter, 1994).
Naar een inclusieve toekomst
De nulmeting laat zien dat Dag van het Kasteel al een breed en betrokken publiek trekt, maar dat er kansen liggen om nieuwe doelgroepen te bereiken. Meer zichtbaarheid in de omgeving, programmering die jongeren aanspreekt en aandacht voor fysieke toegankelijkheid kunnen helpen om het evenement inclusiever te maken.
Het onderzoek vormt een eerste stap in ons meerjarige traject om diversiteit en inclusie verder te versterken.
