De Menkemaborg in Uithuizen is een volledig ingericht huis, omgeven door tuinen, grachten en singel, waar een indrukwekkend beeld gegeven wordt van het leven en wonen op een Groninger borg in de achttiende eeuw.
Water in het interieur?
Aan de voorgevel is in de hoek een gemetselde regenbak te zien. Het regenwater liep via hemelwaterafvoeren door een bak met grint en zand, onderdeel van de regenbak, in een grote ondergrondse gemetselde bassin. Met een putemmer kon via de regenbak hier water uitgehaald worden.
In de borg is in de kelder een idee te krijgen hoe groot een dergelijk bassin is. Achter de muur rechts van de trap is deze opvangbak ‘verstopt’. Het is toegankelijk via een luik in het dienkamertje in de eetkamer. Het water kan opgepompt worden in de keuken met de koperen pomp in de hoek. Aan de andere zijde van de keuken is nog een koperen pomp. Het is nog niet duidelijk of hiermee grachtwater of welwater werd opgepompt. Het onderzoek is nog gaande.
In de brede gang van de borg is halverwege in de muur een fonteintje van marmer aangebracht. Het heeft aan weerszijden smalle kastjes voor de handdoeken. Het functioneert als waterleiding, maar dan wel met de hulp van het personeel. In de kast achter dit fonteintje bevind zich bovenin een rechthoekige loden bak voor het schone water. Hieronder komt uit de muur een loden pijp en daar staat een emmer om het gebruikte water op te vangen. Leeggooien kon in de gracht.
In het kleine kamertje naast de eetkamer staat een waterzuiveraar, een smal hoog vat van blik en het beschilderd alsof het hout is. In dit vat zit bovenin een los rooster en onderin enkele lagen grint, houtskool en zand, om het water te zuiveren. Aan de onderzijde een tapkraantje.
Dat water niet gezond was, was al bekend. In de kelder staan de kruiken voor mineraalwater. De welgestelde familie dronk thee en koffie, waarvoor het water gekookt moest worden. In het schathuis stond niet alleen het vee, maar er werd ook gekookt en bier gebrouwen. Laag alcoholisch, maar gezonder dan water.
Aan de muur in de pronkkeuken hangt een bijzonder voorwerp, dat voor de meeste bezoekers een raadsel waarvoor het diende. Het is een glazenspuit, een soort pomp om water uit een emmer te pompen om daarmee de ramen buiten de spoelen.
Droge grachten
De Menkemaborg staat in het water, de binnengracht, met rondom de historische tuinen en aan de voorzijde een plein. Aan de oostzijde van het plein ligt het schathuis, de voormalige boerderij en nu restaurant ’t Schathoes. Rond de tuinen loopt de brede buitengracht met een laan of singel met bomen.
De grachten worden gevuld door regenwater en zijn verbonden door ondergrondse buizen. De recentere zeer droge zomers zorgden, voor het eerst in de ruim negentig jaar als museum, voor bijna droge grachten. Niet goed voor de gebouwen en de bomen. Er is een groot project in voorbereiding om, aan de hand van pompen en leidingen, van verder weg het water vanuit een tochtsloot naar de grachten te leiden en terug via sloten en vijver in een woonwijk. De oplossing voor wanneer de grachten weer droog komen te staan. Op dit moment staan de grachten vol water!
