In de 13e eeuw wilde graaf Willem II van Holland versterkte kastelen in het noorden van Holland om de West-Friezen onder de duim te kunnen houden. Het land van Brederode was daarvoor uitstekend geschikt: een brede strook gerooid bos, waar de bomen met stronk en wortels verwijderd waren. Het kasteel werd door Willem van Brederode op een zanduitloper gebouwd en was omgeven door moeras. Om het zand uit de duinen buiten het kasteel te houden lieten de Heren van Brederode het duinzand beplanten. Dit werd de Brederodeberg, die met 45 meter hoogte het hoogtepunt van Zuid-Kennemerland is.
Water
Ooit werd de achterkant van kasteel Brederode beschermd tegen aanvallers door het grote Brederodemeer en de duinen. Nu is het water teruggebracht tot een gracht rondom de Ruïne van Brederode en ligt het verkleinde Brederodemeer in het zogenoemde Park Brederode met villa’s.
Door middel van duinrellen (beken) heeft men de waterstand rondom de huidige Ruïne geregeld; het water werd in noordoostelijke richting op het IJ geloosd. Pas nadat deze afwatering was verzorgd, kon men een aanvang maken met het ontginnen van het veen.
Tussen 1500 en 1800 kwamen de verstuivingen in oostelijke richting tot stilstand. De grondwaterstand was, ondermeer door kwelwater, aan de voet van de jonge duinen zo hoog geworden, dat zij het verder landinwaarts stuiven van het zand belette. Met het beschikbare zand werden de reeds bestaande jonge duinen sterk verhoogd. De oostelijke begrenzing van deze duinen liep vlak langs Brederode. Met het hoger worden van het duinlandschap steeg de grondwaterspiegel. Er mag worden aangenomen dat omstreeks 1500 het middeleeuwse maaiveld rond het kasteel behoorlijk drassig was.
In de 19de en vooral 20ste eeuw is de grondwaterstand met name naar beneden gegaan door PWN voor drinkwatervoorziening. Daarnaast was er, vooral in de zomer, de invloed van het “Zwembad Velserend”. In die periode pompte men grondwater op om het bad te verversen. Met het afvalwater werden de grachten van de Ruïne gevoed. Inmiddels is PWN al weer 20 jaar gestopt met de drinkwatervoorziening. Na sluiting van het Provinciaal Ziekenhuis (voorheen Krankzinnigengesticht Meerenberg dat verwijst naar “Meer en de Duinen”) en het zwembad Velserend (dat verwijst naar “Einde van Velsen”) is het Park Brederode aangelegd en wordt het grondwater gedeeld met de villa’s.
De huidige (gemiddelde) grondwaterstand van de kasteelgracht is niet natuurlijk en ligt tenminste ca. 0,5 m lager dan tijdens de bouw van het kasteel.
Over de ruïne
De Ruïne van Brederode is nationaal erfgoed en behoort samen met kasteelruïne Valkenburg tot de twee grootste kasteelruïnes in Nederland. De Ruïne is een van de eerste monumenten die met rijksgelden is gerestaureerd en vertelt de geschiedenis van de destijds machtige Heren van Brederode, die de rechterhand waren van de graven en stadhouders van Holland.
Bezoek
De Ruïne van Brederode is geopend tot en met oktober. In verband met Corona moet van tevoren gereserveerd worden. Zie hiervoor de website ruinevanbrederode.nl.
De Brederodeberg ligt in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland, ingang Duin- en Kruidbergerweg 74, Santpoort-Noord. Ooit was dit een uitzichtpunt. Nu is de berg beplant met rechte dennen, die bestemd waren voor de mijnbouw, maar niet meer gekapt zijn. Het Nationaal Park Zuid-Kennemerland is gratis toegankelijk.
