Kerst is een traditie die al heel lang bestaat en ook in de middeleeuwen werd gevierd. Verschillende tradities, zoals feestmaaltijden, stonden ook toen al centraal tijdens dit winterfeest. Dit is iets waar veel kastelen ook nu nog belichten doormiddel van speciale evenementen zoals wintermarkten of andere kerst activiteiten. Hierdoor krijgen bezoekers de kans het authentieke kerstgevoel te krijgen in een échte middeleeuwse omgeving. Een kasteel is namelijk de perfecte authentieke middeleeuwse locatie om dit feest op een middeleeuwse manier te vieren. Toch?
Een authentieke ervaring?
Wat betekent het precies als een kasteel authentiek middeleeuws is? Letterlijk genomen zou het betekenen dat alles aan het kasteel origineel en middeleeuws is. Dit betekent dat er na 1500 nooit meer een verbouwing geweest zou mogen zijn. Dat alle meubels ook uit die tijd afkomstig zijn en op de juiste plek staan. Verder kan er natuurlijk ook geen elektriciteit of verwarming zijn aangebracht. Ook zouden de functie en bewoners van het kasteel nog hetzelfde moeten zijn.
Dit is natuurlijk duidelijk iets wat onbereikbaar is. Daarom is het beter om het begrip authentiek minder streng te nemen en ervan uit te gaan dat geen kasteel geheel authentiek is. In plaats daarvan is het interessant om te kijken op welke manieren een kasteel wel of niet authentiek kan zijn. Welk kasteel is het meest authentiek middeleeuws en is het een ramp als een kasteel niet geheel authentiek is? Willen we tegenwoordig wel een authentiek middeleeuws kasteel zien of zit er ook waarde in een minder authentiek kasteel?
Een kasteelruïne
Ook in kastelen heeft de tijd niet stil gestaan en dat is helaas veel kastelen fataal geworden. Hierdoor hebben we nu alleen nog een ruïne over, net als bij het kasteel van Valkenburg. De kasteelruïne torent trots boven het stadje uit en als je er doorheen loopt kun je de middeleeuwen bijna voelen. De stenen die er nog liggen zijn authentiek en ook de resten van muren die er nog staan geven een goed idee van hoe het kasteel er in de middeleeuwen uitzag.
Hoewel het lijkt alsof dit kasteel een erg authentieke ervaring zou geven zijn er natuurlijk wel wat elementen die het niet écht middeleeuws maken. Het belangrijkste daarvan is dat het in de middeleeuwen geen ruïne was. Hoewel we nu bij de middeleeuwen wel vaak aan ruïnes moeten denken waren het in die tijd natuurlijk allemaal mooie, goed onderhouden en bewoonde gebouwen. Het is “het rampjaar” 1672 dat dit kasteel fataal wordt. Het werd toen namelijk door het leger van de republiek vernietigd zodat het niet in verkeerde handen zou vallen. In de middeleeuwen zelf is dit kasteel dus nooit een ruïne geweest en dus geeft het niet écht een goede impressie van de middeleeuwen.
Een verbouwd kasteel
Naast kasteel ruïnes zijn er natuurlijk ook kastelen die in de middeleeuwen zijn gebouwd en nog steeds overeind staan. Veel van deze kastelen zijn echter veel veranderd door de jaren heen. Kastelen die de geschiedenis relatief goed hebben overleefd zijn meestal kastelen die het grootste gedeelte van de tijd bewoond zijn gebleven. Dit betekent echter ook dat ze door de jaren heen veel zijn aangepast om het kasteel van alle eigentijdse gemakken te voorzien en mee te kunnen doen met alle stijltrends.
Kasteel Rosendael is een goed voorbeeld van een kasteel met een middeleeuwse oorsprong, dat door de constante bewoning nu een heel ander uiterlijk heeft. Alleen de grote ronde donjon met muren van wel vier meter dik is nog afkomstig uit de middeleeuwen. Hoewel dit kasteel dus wel een onderdeel heeft wat geheel middeleeuws is, staat dit kasteel vooral in het teken van het 18e-eeuwse huis wat ernaast staat en zijn de middeleeuwen hier dus moeilijk terug te vinden. Dit wordt ook duidelijk uit de inrichting van deze toren die ook een veel “modernere” inrichting heeft.
Een nieuw kasteel
Er zijn natuurlijk ook nog wat kastelen die wel een middeleeuwse oorsprong én een middeleeuws uiterlijk hebben. Een mooi voorbeeld hiervan is kasteel Doornenburg. Zowel de buiten- als binnenkant worden hier zo middeleeuws mogelijk gepresenteerd. De decoraties zijn overal erg simpel, het heeft nog steeds een mooie slotgracht met ophaalbrug en er is zelfs een middeleeuwse moestuin.
Ook bij dit kasteel zijn echter een aantal dingen te benoemen waardoor het niet helemaal “authentiek” zou zijn. Dit kasteel is namelijk, net als veel andere kastelen in deze regio, tijdens de tweede wereldoorlog bijna geheel verwoest. Het is hierna dus helemaal opnieuw opgebouwd. Dit betekent dat we hier technisch gezien te maken hebben met een kasteel uit de 20ste eeuw en niet uit de middeleeuwen.
Een ramp?
Uit deze voorbeelden blijkt dus dat er eigenlijk niet één middeleeuws kasteel geheel authentiek is. De vraag is echter of dit erg is. Nee. Een echte middeleeuwse ervaring is namelijk niet per se leuk. De kastelen waren koud en vochtig, het stonk waarschijnlijk enorm en het grootste gedeelte van de bevolking had hier niets te zoeken. De manieren waarop we de kastelen nu kunnen beleven en bezoeken geven misschien geen “authentieke” ervaring maar zijn wel een stuk aangenamer. Kastelen zijn nu voor bijna iedereen toegankelijk en zijn niet alleen informatief maar kunnen ook bijdragen aan een zeer geslaagde en sfeervolle kerst!
.JPG){kind=link}
