Het thema van ‘De Dag van het Kasteel’ op tweede pinksterdag (maandag 6 juni) is dit jaar het Rampjaar 1672. “Het volk was redeloos, de regering radeloos en het land reddeloos”, zo staat in de Nederlandse geschiedenisboeken. Frankrijk, Engeland en de bisdommen Münster en Keulen verklaarden de oorlog aan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Veel kastelen werden geplunderd en vernield. Het Gemertse kasteel bleef letterlijk buiten schot, maar helemaal ongemerkt ging het rampjaar niet aan Gemert voorbij.
Het Soevereiniteits-Akkoord
In juni 1672 maakten de Franse legers bij Lobith aan de Rijn korte metten met het zwakke leger van de Republiek. Bij deze veldslag werd de burcht Tolhuis vrijwel met de grond gelijkgemaakt. De Hollandse oorlog was begonnen. De Fransen trokken plunderend, moordend en verwoestend langs kastelen aan de Rijn en de Vecht.
Intussen stond het Gemertse kasteel onaangetast ‘in ’t aawe graft te droome’. Dat is mede te danken aan het Soevereiniteits-Akkoord dat de Duitse Orde overeenkwam met de Republiek der Zeven Nederlanden, tien jaar voor de Hollandse Oorlog uitbrak. Het Akkoord kon worden bereikt omdat de Duitse keurvorsten, de Duitse keizer en de Spaanse koning de kant van de commanderij Gemert kozen. Namens de Republiek tekende raadpensionaris Johan de Witt, die in het Rampjaar 1672 werd vermoord.
Veertien jaar was Gemert door de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden bezet geweest. Dat kwam omdat commandeur Caspar Ulrich van Hoensbroek aan het einde van de Tachtigjarige Oorlog werd afgezet na een ruzie met zijn meerderen binnen de Duitse Orde. Hij vluchtte naar Den Haag, zocht steun bij de Staten-Generaal, en keerde met vijfhonderd ruiters en soldaten terug naar Gemert. De commanderij werd bezet en kwam zo onrechtmatig onder gezag van de Republiek.
Als in die periode de Hollandse Oorlog was uitgebroken, waren de Fransen wellicht ook Gemert binnengevallen. Maar Gemert was ten tijde van de Hollandse Oorlog weer een soevereine vrije rijksheerlijkheid. Toch kreeg Gemert wel iets mee van die oorlog.
Ook hier was het oorlog
Inwoners in Handel werden gedupeerd door muitende soldaten die al hun paarden kwamen stelen. Ook werden Gemertse jongelui voor vijftien dukaten geronseld voor het leger. Ze maakten ’s avonds als nieuwbakken soldaten de herberg onveilig. Toen commandeur Ambrosius van Virmundt hoogstpersoonlijk de orde wilde herstellen, sloegen de jongens hem respectloos de hoed van zijn hoofd.
In het tweede oorlogsjaar 1674 ontstond opnieuw beroering, toen Staatse troepen neerstreken in het neutrale Gemert om de Fransen bij Grave te gaan verdrijven. Commandeur Van Virmundt verspreidde per plakkaat een mededeling met de strekking dat hij een gewapend legertje inwoners van Gemert op de been wilde brengen als de Staatse soldaten de vrijheid en de privilegies van Gemert zouden aantasten.
Dat het strijdgewoel niet ver was bleek in augustus en september 1672 toen tot twee keer toe een Franse troepenmacht om het neutrale Gemert heen trok. Op veilige afstand van het kasteel bouwden ze een brug over de Rips die in 1697 in documenten opdook onder de naam ‘Franse Brugge’. We kennen die straat nu als Het Frans Brugske.
Kasteel Gemert is een van de prachtige locaties die je kunt bezoeken tijdens Dag van het Kasteel 2022. Ga naar deze pagina om meer informatie te krijgen voor uw bezoek.
