1672 een rampjaar?
Rond het jaar 1672 ging de liefde voor de jonge republiek in Overijssel niet erg diep. De verbonden provincies werden gedomineerd door Holland met in het kielzog Zeeland en Friesland. Vooral in Twente was de afstand tot het westen groot. Veel adellijke families hadden relaties en bezittingen in Duitsland en voor hen waren Münster en Keulen culturele centra. Families waren eind zestiende, begin zeventiende eeuw door de geloofsstrijd verdeeld geraakt en zij die trouw bleven aan het katholieke geloof was de toegang tot de ridderschap ontzegd. Minder dan een eeuw voor het rampjaar hadden de Staten van Overijssel bijna weer voor het gezag van de Spaanse koning gekozen. De ellende van de boerenopstand, de verwoestingen vaak door Staatse troepen, de vervolgingen van de katholieken, het was allemaal nog niet zo lang geleden gebeurd.
De familie Bentinck
De overgave van de provincie aan de binnenvallende bisschop van Münster in 1672, vrijwel zonder slag of stoot, laat zien dat die gebeurtenissen nog niet uit het geheugen van de Overijsselse bevolking waren verdwenen. In Overijssel was 1672 dan ook lang niet voor iedereen een rampjaar. Voor de katholieke familie Bentinck tot Breckelenkamp, die een innige relatie had met de bisschoppen van Münster, was de eerste helft van 1672 zelfs een korte tijd van glorie. Gerard Adolph Bentinck, toen Heer van Breckelenkamp, was een van de belangrijkste leden van de geheime raad van de bisschop. Zijn vader, Everhard Bentinck, was tweede in rang geweest op de burcht van Lage van waaruit een Spaans garnizoen plundertochten uitvoerde in de noordelijke provincies en Gerard Adolf zelf had in de dertigjarige oorlog in het keizerlijke regiment van de beruchte Matthias Gallas gediend. Door de nederlaag van de Spanjaarden en de onverminderde trouw van de Bentincks van Breckelenkamp aan het oude geloof waren ze in de verdrukking geraakt.
De overname van Overijssel
Maar In 1672 leken de kansen te keren. De eerste inval van de bisschop in 1665 was op niets uitgelopen, maar nu had hij met de Fransen het sterkste leger ter wereld als bondgenoot. Zouden de oude toestanden misschien kunnen worden hersteld? Alles leek voorspoedig te verlopen. Terwijl het Franse leger onstuitbaar de republiek verder binnendrong, boekte de bisschop in sneltreinvaart overwinningen. Deventer capituleerde na een kort beleg en Zwolle gaf zich zonder verzet over aan Gerard Adolph persoonlijk. In de dagen erna volgde, bijna halsoverkop, de overgave van de ridderschap en de andere steden van Overijssel. In juni werd ook het onneembaar geachte Coevorden door de bisschop ingenomen en in de oostelijke provincies leek niets hem meer in de weg te staan. Het Huis te Breckelenkamp kwam in de schijnwerpers terecht toen Gerard Adolph door de bisschop tot stadhouder van Overijssel werd benoemd. Dat de benoeming velen niet onwelkom was blijkt uit de lovende brieven die hij ontving.
Het einde van het succes
De glorie was echter van korte duur. Het volgende doel van de bisschop was Groningen, maar daar leed hij een verpletterende nederlaag. Het was het begin van het einde. Op de een-na-laatste dag van het jaar ging ook Coevorden weer verloren. Voor Gerard Adolph brak een jarenlange lijdensweg aan, vooral door onmogelijke opdrachten van de gefrustreerde bisschop en het gedrag van de ontregelde Münsterse troepen. Na het tekenen van de vrede in 1674 leed de familie Bentinck nog jarenlang onder de gevolgen van de oorlog en het Huis te Breckelenkamp ging bijna verloren. Pas in 1731 kon Riquin Ignatius Bentinck, een kleinzoon van Gerard Adolph, het Huis weer voor de Bentincks van Breckelenkamp veiligstellen.
Afbeeldingen:
Afbeelding 1: Huis Breckelenkamp van de westzijde. Bron: Huis Breckelenkamp.
Afbeelding 2: tekening van Abraham Meyling uit 1733,maar hij geeft de toestand in 1672 weer. Het poortgebouw (grootste van Twente) en de galerij aan weerszijden ervan zijn in de 20e eeuw afgebroken. Bron: Huis Breckelenkamp.
Afbeelding 3: De wapenstenen van Gerard Adolph Bentinck en zijn vrouw Lucretia Van Camont op het Huis te Breckelenkamp. Bron: Huis Breckelenkamp.
Afbeelding 4: Bisschop Bernard Van Galen (‘Bommen Berend’). Bron: Huis Breckelenkamp.
