Oorlogsverhalen 1940-’45
Ervaar tijdens een bezoek op Dag van het Kasteel aan een van de negen historische locaties wat zich hier in de oorlogsjaren heeft afgespeeld.
Luister naar nog niet eerder vertelde verhalen over deze kastelen, buitenplaatsen en hun bewoners.
Beleef de geschiedenis van deze sfeervolle plekken!
Lezing op Huis Moesbosch
LOCATIE
Tijdens WOII is Huis Moesbosch gevorderd door de Duitse bezetter. De bewoners, de familie Doorn, moesten het huis verlaten. Reeds in 1936 was er in Koudekerke een afdeling van het Rode Kruis opgezet. Burgermeester Dregmans, die voorzitter was, had hier eigenhandig voor gezorgd. Tijdens de oorlogsjaren was de commandopost gevestigd in villa Moesbosch. Naast hulp in Koudekerke verleenden zij deze ook in Vlissingen en Souburg op 15, 19 en 20 augustus 1943 toen daar bij bombardementen 66 mensen omkwamen. Op 15 oktober 1944 verhuisde het Rode Kruis naar het gemeentehuis. De familie Doorn kon het pand opnieuw betrekken. De villa bood naast het Rode Kruis ook onderdak aan 40 Duitse militairen.
Tijdens de inundatie liepen het huis en de tuin bij hoogwater onder. Het water kwam in het huis door de plankenvloer omhoog. De tuin en bomen gingen grotendeels verloren. De tuin is in 1947 opnieuw ingeplant door de Nederlandse Heide Mij. Sindsdien bevinden zich vele bijzondere plantensoorten rond het huis. De tuin is nu als monument aangemerkt.
ADRES
Huis Moesbosch
Vlissingsestraat 28
4371 RE Koudekerke
Zeeland
BEREIKBAARHEID
Met OV: uitstappen bij bushalte Vliedberg. Vanaf Middelburg ligt bij de bushalte rechts Moesbosch (links Der Boede).
V1-raketten bij Huis Oolde: een lezing en een expositie
PROGRAMMA
In en rond Laren (Gelderland) is in het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog hevig gevochten. Zowel onder burgers als militairen waren vele slachtoffers te betreuren. Slachtoffers vielen er ook door de V1-raketten die afgevuurd werden, praktisch vanuit de voortuin van Huis Oolde. Dit programma gaat over deze raketten: wat betekende de installatie ervan voor de inwoners van Laren? En voor de bewoners van Oolde?
Bron: Collectie Nederlands Instituut voor Militaire Historie
Huidige bewoners Robert en Cathrien Croll-van Verschuer ontvangen je in de eetkamer van hun huis. Vervolgens vertelt specialist Henk Meuleman je alles over de V1-raketten die de Duitse bezetters van hier afvuurden op Antwerpen.
Daarna neemt hij je mee naar de plaats waar nog een deel van de startbaan te zien is. Aansluitend bezoek je in het koetshuis een tentoonstelling over deze raketten.
De klok stond stil: lezing en wandeling op Reuversweerd
PROGRAMMA
Bezoek de lezing van schrijfster Martine Letterie! Zij spreekt over het onderzoek voor haar boek De klok stond stil. Het landhuis lag destijds midden in de frontlinie. Duitsers en onderduikers zaten beide in het huis, terwijl de Canadezen naderden. Intussen wordt Baron van Sytzama als verzetsman door een groep Nederlandse SS-ers gevangen gezet. Dit boek beschrijft de laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog op Reuversweerd. Voor haar boek bestudeerde Martine onder andere het dagboek van een onderduiker die tijdens de laatste oorlogsdagen in de Reuversweerd verbleef. De klok stond stil verscheen in 2018 bij Uitgeverij De Geitenpers.
Na de lezing lopen we gezamenlijk rond het landhuis en door het park. Het huis is schitterend gelegen aan de IJssel. Het laatste deel van de wandeling is in stilte, om te reflecteren op de geschiedenis en om de omgeving anders te beleven.
LOCATIE
Buitenplaats Reuversweerd is niet meer in gebruik als woonhuis. Bewoner Baron van Sytzama werd in april 1945 door Nederlandse SS-ers gefusilleerd. De familie vertrok uit het door de oorlog zwaar beschadigde huis. In 2017 kreeg Reuversweerd een nieuwe eigenaar, die er een huis voor gesprek en reflectie wil vestigen. Het huis wordt momenteel verbouwd en is niet toegankelijk.
ADRES
Buitenplaats Reuversweerd
Piepenbeltweg 5
6971 JH Brummen
BEREIKBAARHEID
Vanaf station Zutphen fiets je in 30 minuten naar Reuversweerd, vanaf station Brummen in 20 minuten.
Parkeren kan op het bouwterrein. Volg s.v.p. de aanwijzingen.
Renswoude en de Grebbelinie
LOCATIE
In 1940 werd het kasteel, dat bewoond werd door de burgemeester van Renswoude, gevorderd. In de kelder werd een eenheid wielrijders gestationeerd. Bij de inval werden door de gevechten rond de Grebbelinie de inwoners van Renswoude geëvacueerd. Zo ook het kasteel, waarvan de inboedel werd opgeslagen in de nabijgelegen villa. Juist die villa echter vloog in brand, waarbij veel verloren ging. Ook werd er veel geplunderd. Na de capitulatie keerde de burgemeester terug, tot het kasteel werd gevorderd en er een veldhospitaal in werd ingericht, voor gewonde Duitse soldaten. Ook plaatselijke bewoners konden er terecht. Begin 1945 werd er hevig gevochten rondom Renswoude en werden op strategische plekken in het dorp en niet verl van het kasteel pantservoertuigen geplaatst. Na de Duitse overgave werd het huis ingericht als hoofdkwartier van geaillieerde troepen, een afdeling van de Binnenlandse Strijdkrachten, en als gevangenis voor NSB-ers.
ADRES
Kasteel Renswoude
Dorpsstraat 3
3927 BA
Renswoude
Utrecht
BEREIKBAARHEID
Parkeren kan op parkeerplaats: Arnhemseweg 2. Met OV stap je uit bij bushalte Kerkstraat Renswoude.
Theater en muziek op de Oldenhof
PROGRAMMA
Beleef “Het verhaal van de freule tijdens WOII” – een unieke vertel- en muziekvoorstelling over de tweede wereldoorlog op en rond landgoed De Oldenhof.
Actrice Marijke Blok kruipt in de huid van freule Isabella Sloet, die tijdens de oorlog samen met haar zus Jeannete op De Oldenhof woonde. De zussen verborgen onderduikers, waaronder geallieerde vliegers die met hun vliegtuigen in de buurt waren gecrasht. Ze waren omringd door de mensen die “goed’ waren, maar ook door mensen die sympathiseerden met de Duitsers en door de Duitse bezetters zelf – wie was te vertrouwen en wie niet…? Hanns Albin Rauter, de hoogste SS-baas in Nederland, organiseerde in november 1944 de grote razzia in de Noordoostpolder vanuit de Oldenhof. Op Harm Haasjes die destijds als jongen op de boerderij achter het grote huis woonde, heeft dit een enorme indruk gemaakt.
Marijke Blok
Hoe hebben de zussen dit alles beleefd en doorstaan? Op basis van onderzoek, getuigenissen en artistieke interpretatie, vertelt freule Isabella haar verhaal. Zangeres Barbara Lok, verbonden aan de musical RAZZIA van Theater de Meenthe, vult haar aan met enkele liederen uit dit repertoire.
Barbara Lok
Voorafgaand aan de voorstelling geven de eigenaren van De Oldenhof een korte uitleg over de historie van de havezate.
Na afloop kun je zelf de tuin en het landgoed verkennen, of wandelen langs gemarkeerde locaties in Vollenhove. Ontdek wetenswaardigheden uit WOII en loop langs verschillende stadshavezaten, kenmerkend voor Vollenhove. Een route ligt klaar bij De Oldenhof. Optioneel is ook een kopje koffie of thee op eigen gelegenheid in de theeschenkerij op het landgoed van De Oldenhof.
LOCATIE
Havezate De Oldenhof is in 1634 gebouwd in opdracht van Gerhard Sloet die behoorde tot de rijkste edellieden van het kwartier van Vollenhove. Het huis wisselde een aantal keren van eigenaar en werd in 1825 gekocht door Jan Willem baron Sloet van Oldruitenborgh. Op het toegangshek zie je het jaartal 1826 staan, waarschijnlijk ter herinnering aan het feit dat De Oldenhof toen wederom in handen was van de familie Sloet. In 1904 kwam er koninklijk bezoek op de Oldenhof. Koningin Wilhelmina en prins Hendrik kwamen er op bezoek bij gelegenheid van het huwelijk van Catharina Sloet, die hofdame was.
ADRES
Havezate De Oldenhof
Oppen Swolle 7
8325 PE Vollenhove
Overijssel
Zuylestein herrijst
LOCATIE
Het oude huis Zuilestein is in 1953 gesloopt. Sinds 1983 is er echter een nieuw huis opgetrokken op enige afstand van de plaats van het oude huis. Het oude poortgebouw is behouden gebleven. De aanleg van de in de 17e eeuw aangelegde tuinen is nog duidelijk te herkennen.
ADRES
Kasteel Zuylestein
Rijksstraatweg 7-9
3956 CH Leersum
Utrecht
BEREIKBAARHEID
Parkeren kan op het terrein. Volg s.v.p. de aanwijzingen.
Buitenplaats Bosbeek
PROGRAMMA
Historicus Alex Bakker neemt ons mee met de geschiedenis van dit huis. Hij zal een presentatie verzorgen over de buitengewone oorlogsgeschiedenis van Huize Bosbeek. Het tragische levensverhaal van de van oorsprong Duits-Joodse echtelieden Gutmann komt aan bod. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden ze door de Duitsers misleid. Hun waardevolle kunstcollectie werd meegenomen. Het echtpaard Gutmann werd gedeporteerd en vermoord.
Bekijk een video met Simon Goodman. Hij is de kleinzoon van de vroegere bewoners van Bosbeek. Hij probeert nog altijd de geroofde kunstcollectie van zijn grootouders terug te krijgen. Voor het eerst wordt op deze plek het verhaal van deze vroegere bewoners van het huis verteld.
LOCATIE
De zeventiende eeuwse buitenplaats Bosbeek wordt in de jaren twintig gekocht door het Duits-Joodse echtpaar Gutmann; een rijke bankiersfamilie die zich bekeerden tot het protestantisme. Zij hoopten gespaard te blijven van vervolging vanwege hun grote, zeer waardevolle kunstverzameling die als ruilmiddel voor hun veiligheid zou dienen. Maar ze werden misleid, de kunst werd geroofd en het echtpaar Gutmann vond de dood in een concentratiekamp. Na de bevrijding werd Huize Bosbeek een opvangoord voor kinderen van NSB’ers van wie de ouders geïnterneerd waren. Twee jaar later werd het een instelling (gevangenis/heropvoedingshuis) voor jeugdige politieke delinquenten die tijdens de Tweede Wereloorlog de kant van Duitsland hadden gekozen. Een schrijnende tegenstelling met de vooroorlogse jaren van vrede en voorspoed in Huize Bosbeek. Tegenwoordig wonen de zusters van de congregatie van de Zusters van de Voorzienigheid op de buitenplaats.
ADRES
Buitenplaats Bosbeek
Glipperdreef 209
2104 GW, Heemstede
Noord-Holland
Bruinhorst
LOCATIE
Op de plek van Bruinhorst stond ooit een kasteeltje, dat in 1878 werd afgebroken door de toenmalige eigenaresse. Deze mevrouw S.E. Reiger-Fisler, uit Amsterdam afkomstig, bouwde een nieuw kasteeltje, met een toren en legde een park aan met vijvers en slingerende paden. Ze gebruikte het als zomerverblijf. Na haar dood in 1903 raakte het gebouw in verval en werd door een lokale timmerman aangekocht. Die verkocht het aan het begin van de Tweede Wereldoorlog aan de Nederlandse Staat. Aanvankelijk werden er arbeiders in ondergebracht in het kader van de sociale werkverschaffing, maar daarna werd het door de bezetter gevorderd als klein Durchgangslager voor joodse Nederlanders. In 1956 werd het huis ingericht om repatrianten uit het toenmalige Nederlands-Indië onder te brengen. 19 gezinnen vonden er onderdak. In datzelfde jaar deden de bewoners mee aan de landelijke staking, uitgeroepen door de BPRMS, de eenheidsbeweging die de belangen van de Molukkers in Nederland behartigde. In 1968 verliet het laatste Molukse gezin Bruinhorst. Dat werd vervolgens gerenoveerd en deed dienst als particuliere woning en zorginstelling.
ADRES
Kasteel Bruinhorst
Luntersekade 1
6744 PG Ederveen
Gelderland
BEREIKBAARHEID
Parkeren kan niet op het terrein, maar in directe omgeving. Met OV: uitstappen bij bushalte Luntersekade. Vanaf hier is het 5 minuten lopen.
Lezing op landgoed De Oxerhof
PROGRAMMA
Waarschuwingsbord nabij Oxerhof in de laatste oorlogsjaren. © Canadees Archief
Kom luisteren naar historisch onderzoeker Huub van Sabben! Hij vertelt over zijn zoektocht naar de geschiedenis van de Oxerhof in de Tweede Wereldoorlog.
In 1943 vorderden de Duitsers het landgoed bij Deventer en sloten het hermetisch af van de buitenwereld. Het zou een zomerverblijf worden van Hanns Rauter, de gevreesde politiechef. Of een herstellingsoord voor gewonde SS’ers. Maar dit was een rookgordijn.
In 1943 vestigde de staatsinlichtingendienst van Nazi-Duitsland, de Sicherheitsdienst (SD), hier een spionnenschool. Aan het eind van 1944 deed de Oxerhof dienst als gevangenis van de SD. Enkele uren voor de bevrijding op 5 april 1945 vermoordden de bewakers tien gevangen verzetsmensen. Direct na de bevrijding werd de Oxerhof nog in gebruik genomen als een geallieerd ondervragingscentrum voor lieden met een duister (oorlogs-)verleden.
LOCATIE
De Oxerhof is nu een studiecentrum van de stichting praktische filosofie en spiritualiteit. Kasteel Oxerhof werd rond 1862 in opdracht van de familie Van Doorninck verbouwd tot een modern landhuis. Vanaf de jaren dertig was het landgoed toegankelijk voor het publiek. Tot 1943. Toen was het “aan iedere Nederlander op straffe des doods verboden het terrein te betreden”. Op het landgoed is een monument voor de gevangenen die op wrede wijze zijn geëxecuteerd. Hier wordt jaarlijks ook op 4 mei ook een herdenking georganiseerd.
ADRES
Landgoed De Oxerhof
Oxerhoflaan 4
7428 MB Deventer
Overijssel
BEREIKBAARHEID
Met het OV is de Oxerhof lastig bereikbaar. Auto’s kunnen staan op de parkeerplaats.
