Hoewel ze vaak onder hetzelfde dak woonden hebben het kasteel personeel en de adellijke familie geen gelijke relatie. De ene partij betaalt namelijk het loon van de ander. Dit zorgt voor een interessante relatie tussen de twee partijen. Het is interessant om te onderzoeken hoe de werkgevers en het personeel met elkaar omgingen. Wat weten we precies over de relaties en hoe weten we dit?
Werkgevers perspectief
De mening van werkgevers over hun personeel is terug te vinden in verschillende soorten bronnen, onder andere in testamenten. Er waren namelijk verschillende kasteel en buitenplaats eigenaren die geld of zelfs bezittingen nalieten aan hun personeel. Dit konden ze doen als dank maar het kan ook een andere reden hebben gehad. Het werd misschien ook gedaan om mensen langer in dienst te houden, hoe meer dienstjaren iemand had voor de familie hoe hoger de uiteindelijke toelage was.
Hoe de persoonlijke relaties waren tussen de personeelsleden en de werkgever verschilt natuurlijk per plaats, tijd en persoon maar over het algemeen waren het dezelfde soort relaties. De werkgever was een soort van “manager” van het kasteel of de buitenplaats en had dus een erg leidinggevende rol over het personeel. Hoewel er soms wel hechtere banden waren tussen het personeel en de werkgever was dit niet de norm. De kinderen van de werkgever hadden vaak wel een warme relatie met het personeel en bijvoorbeeld een gouvernante maar zodra ze volwassen werden zorgde het standsbesef voor meer sociale afstand en een minder hechte relatie.
Werknemers perspectief
De meningen van het personeel over de werkgevers is een stuk moeilijker te achterhalen. Er zijn namelijk veel minder bronnen die door hen zijn geschreven. Zeker het “lagere” huispersoneel heeft bijna geen geschreven bronnen achtergelaten over hun werktijd in kastelen en buitenplaatsen.
De ervaringen van personeelsleden in kastelen en buitenplaatsen zal per locatie, per persoon en per werkgever. In het algemeen waren de werkomstandigheden redelijk goed. Toch was er een onderdeel wat, deze baan in het bijzonder, erg ingewikkeld maakte en dat was het duidelijke standsverschil. Als personeelslid was je in ieder opzicht minder of lager dan je werkgever.
Onbetrouwbaar personeel?
Ook waren er verschillende schadelijke stereotypes over personeel die de relatie tussen het personeel en de werkgever soms vermoeilijkten. De eigenaren van het kasteel of de buitenplaats moesten natuurlijk hun personeel kunnen vertrouwen voor veel dingen. Personeel werd echter vaak neergezet als onbetrouwbaar en uit op geld wat de relatie erg vermoeilijkte.
Het vertrouwen van het personeel in de werkgever was echter net zo belangrijk en zij hadden misschien nog wel meer valide redenen om hun werkgever niet te vertrouwen. Zo werden personeelsleden vaak ontslagen net voordat hun contract afliep zodat ze geen recht hadden op de uitbetaling van hun loon. Ook werden werknemers op kastelen en buitenplaatsen op geen enkele manier beschermt tegen loonsverlaging of zo’n spontaan ontslag. Om deze reden werden sommige personeelsleden bijna gedwongen om het stereotype van onbetrouwbare dief te volgen om te zorgen dat ze niet zomaar ontslagen konden worden of iets hadden om te verkopen voor geld mocht dat nodig zijn.
Ondanks deze vele algemene elementen die de relaties tussen personeel en werkgevers verslechterden of vermoeilijkten zijn er op bijna alle kastelen en buitenplaatsen ook interessante en unieke verhalen te vinden over het personeel.
